Wie heeft ondertussen géén machteloos gevoel bij het volgen van de berichtgeving de laatste jaren?

Klimaatverandering, pandemie, Afghanistan, Oekraïne, Palestina/Israël, en nog zovele kleine en grote rampen die in de vergeethoek geraken omdat er geen plaats meer is op de voorpagina’s van nieuwssites en kranten?

Ik wel alleszins. Mijn brein en hart kan het niet allemaal bevatten. Heeft dat nu met kanker te maken, denk je waarschijnlijk… Wel ja, heel erg.

De polarisering in onze wereld is een kankergezwel van de eerste orde, met héél veel uitzaaiingen. Bijna hopeloos, en ogenschijnlijk terminaal. En o zo tweedimensionaal. Zwart-wit; gelijk-ongelijk; goed-kwaad….

We worden voortdurend gevoed met nieuwsberichten, al dan niet fake. We kunnen onmogelijk nog een objectief beeld krijgen van wat er nu werkelijk aan de hand is, want haast niemand heeft een onbevooroordeeld, noch een genuanceerd zicht op de realiteit. Logaritmes bepalen de richting van ons denken, voeden wat we al denken, en sluiten informatie af die niet bij ons digitaal – door Google en Meta gedefinieerde – “profiel” past. We krijgen korte, meestal ongenuanceerde, informatie voorgeschoteld in grote koppen, kernachtige artikels en “behapbare” interviews, liefst onder de vijf minuten lang. Méér is te lastig.

Laat me toe een kleine greep te doen uit de berichtgeving van vandaag:

Het grondoffensief in de Gazastrook is bezig;
Dader van schietpartij in Maine dood teruggevonden;
Vannacht schakelen we over op wintertijd;
Milk Inc. is helemaal terug;
Israël legt VN-resolutie voor “humanitaire pauze” naast zich neer;
Kersvers schooldirecteur blikt terug op haar eerste anderhalve maand;
Hoeveel elektrische auto’s rijden er nu rond in België;
16-jarig Iraans meisje overleden an confrontatie met de zedenpolitie;
Drie keer meer privévliegtuigen in luchthaven Deurne;
Van Abba tot Z33: niet te missen expo’s deze herfstvakantie;
Online oplichting;
Pater op non-actief gezet in Aalsterse school waar hij vrijwilliger was;
Boris Johnson maakt carrièreswitch van politicus naar presentator bij televisiezender;

ik kan nog een tijd doorgaan, en dat is dan alleen wat ik vandaag als ontbijt geserveerd krijg op onze openbare omroep. Tegen de middag is er al veel veranderd, tegen de avond nog meer… Morgen nòg meer van dat, enz….

Het lijkt me dat de wereld dan toch plat geworden is. Er is geen verschil in belangrijkheid meer, levensbedreigende wereldproblematiek wordt naast de meest triviale faits divers gezet, in een tsunami van nieuwskoppen… Niemand kan dat nog allemaal verwerken, ordenen in volgorde van belangrijkheid, klaarheid krijgen in complexe situaties. Je moet al zelf een selectie maken en opzoekingswerk gaan doen als je enig historisch perspectief wil verwerven. Maar daar is de volgende vloedgolf al, en je moet zorgen dat je mee bent.

Hoeft het nog verwondering te wekken dat de wereld polariseert, dat de mensen vervallen in zwart-wit denken? Kamp kiezen? Veel gemakkelijker toch dan een moeilijke dialoog aangaan met een gesprekspartner die je in eerste instantie niet begrijpt, en proberen te doorgronden wat hem/haar drijft ? Dat kost tijd en moeite, en die hebben we niet. Denken we. 

Wordt het geen “tijd” om onze “tijd” terug te pakken van de instanties, logaritmes, media die die tijd voor ons bepalen? Om ons even los te maken van de constante feed van informatie, en eens goed na te denken over wat er met onze wereld gebeurt? Om zelf het onderscheid te maken tussen wat écht belangrijk is, en wat niet? Om weer autonoom te worden, zoals Jenny Odell zo treffend schrijft? 

Het is een beetje mijn stokpaardje geworden (en niet van mij alleen): we missen verbinding, in een wereld waar alle samenhang zoek is. Kijk naar het bovenstaand nieuwslijstje: losstaande, al dan niet fake-, feiten, die allemaal even belangrijk schijnen te zijn, maar waar geen cohesie is. Laat dat nu het gevoel zijn dat ik, en velen met mij, vermoed ik, hebben: dat de wereld uit elkaar valt. 

En wat kunnen wij daaraan doen? Lethargie is een optie, alles over je heen laten komen. De wapens opnemen, letterlijk of figuurlijk, voor een “duidelijke zaak” is een andere. 

Maar beide bieden geen oplossingen. Waar ik voor kies (jazeker, je hebt een keuze), is het zoeken naar verbinding. Dat begint klein. In mijn eigen straat. Met de mensen van de moskee hiernaast; met de toevallige voorbijganger in de stad die verrast opkijkt als je die gemeend een goeiedag wenst. Met luisteren naar het verhaal van mensen die een totaal ander leven, en andere denkbeelden hebben dan het jouwe. Met ophouden te denken in termen van winnen of verliezen. Zoals mijn wijze lief altijd Mandela aanhaalt: Of ik win, of ik leer. 

En niet belangrijk: het zoeken naar historisch perspectief op de dingen die nu gebeuren. Wat me treft is dat mensen altijd verwijzen naar het verleden, oude wonden, gekoesterde jarenlange wrok omwille van vroegere conflicten. Een welles-nietes spel dat letterlijk bloedserieus is, en geen uitweg kent. 

Neem nu de recentste oorlogen in Oekraïne en Palestina. “Deze grond was van ons”. “Hier ligt de bakermat van onze geschiedenis als volk”. “Dit land behoort aan ons”. “Dit is onze thuis, dus we nemen het terug”. Laat me de vraag stellen: op basis van wat? Als je de geschiedenis van de mensheid bestudeert, kom je onvermijdelijk tot de vaststelling dat dit helemaal niets nieuws is. Dat deze oorlogen veel gelijkenissen vertonen met wat in de Grieks-Romeinse tijd gebeurde, in de Middeleeuwen, in de Renaissance enz… 

Het komt in het mensdom blijkbaar niet op dat we ons leven lenen. We krijgen het voor onbepaalde tijd, en moeten het dan teruggeven. Ook de dingen die we “ons bezit” noemen, lenen we. Want vòòr ons waren er anderen, en na ons komen er anderen. Vanwaar daar zo’n drukte om maken? Vanwaar al die verdeeldheid? 

Wij zijn maar passanten in de geschiedenis, op deze planeet die oneindig veel ouder is dan ons, en ons nog lang zal overleven. We komen op de wereld zonder ook maar enige verdienste, zo zei wijlen Lydia Chagoll. Waarom zou je dan prat gaan op je afkomst, nationaliteit, etniciteit…? Je hebt er niks voor gedaan, beroep je er dan ook niet op.

Als je andere horizonten zoekt op een platte wereld, val je er vroeg of laat af. Op een ronde wereld kom je elkaar vroeg of laat (terug) tegen. Ik geef de voorkeur aan de laatste.